Szkoła Główna Gospodarstwa
Wiejskiego
w Warszawie
Wydział Rolnictwa i Ekologii
Mateusz Drabko
Plonowanie odmian
mieszańcowych rzepaku ozimego w gospodarstwie rodzinnym Plebania Wola
Yield performance of hybrid
winter oilseed rape varieties on the family farm Plebania Wola
Praca dyplomowa
Praca wykonana pod kierunkiem
Prof. dr hab. Zdzisława Wyszyńskiego
Katedra Agronomii
Warszawa, 2025
Oświadczam, że pracę
napisałam/napisałem samodzielnie i wyrażam zgodę na udostępnienie pracy w
bibliotece. Egzemplarz niniejszy jest zgodny z załączoną wersją elektroniczną.
—————————– —————————–
(data) (podpis
autora pracy)
Praca została przygotowana pod moim kierunkiem. Treść jest zgodna z tytułem.
Oceniam ją jako: …………………..
—————————– —————————–
(data) (podpis
promotora)
Celem niniejszej
pracy była ocena plonowania wybranych odmian rzepaku ozimego, ze szczególnym
uwzględnieniem odmian mieszańcowych, w warunkach gospodarstwa rodzinnego
położonego w miejscowości Plebania Wola (woj. lubelskie). Doświadczenie polowe
przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym 2023/2024 na ośmiu odmianach rzepaku, z
których siedem miało charakter mieszańcowy (F1), a jedna – populacyjny.
Powierzchnia każdej odmiany wynosiła 0,24 ha, a zbiór przeprowadzono kombajnem
zbożowym z wykorzystaniem wagi platformowej.
Badane odmiany
oceniano pod względem plonu netto (przy standardowej wilgotności 9%),
zawartości oleju oraz końcowego plonu tłuszczu. Wyniki pokazały wyraźną
przewagę odmian mieszańcowych nad odmianą populacyjną. Najwyższy plon nasion
(52,7 dt/ha) i tłuszczu (24,2 dt/ha) uzyskała odmiana LG Auckalnd. Najniższe
wartości odnotowano dla odmiany Bachus, co potwierdziło ograniczony potencjał
odmian populacyjnych w warunkach intensywnej produkcji.
Na wyniki plonowania
wpływały zarówno czynniki genetyczne, jak i przebieg pogody. Jesień była długa
i ciepła, co sprzyjało równomiernym wschodom, natomiast łagodna, sucha zima
oraz wczesna wiosna premiowały odmiany o silnym wigorem i szybkim tempie rozwoju.
Zastosowana technologia uprawy, obejmująca zaawansowane nawożenie, ochronę
roślin i monitoring agrofagów, zapewniła wyrównane warunki agrotechniczne i
pozwoliła na pełną ekspresję potencjału badanych odmian.
Praca potwierdziła
zasadność stosowania odmian mieszańcowych rzepaku ozimego w intensywnych
systemach produkcji oraz wykazała, że właściwy dobór odmiany ma istotne
znaczenie dla osiągnięcia wysokich i stabilnych plonów w warunkach zmiennego
klimatu Polski wschodniej.
Słowa kluczowe:
rzepak, odmiany mieszańcowe, produkcja intensywna, doświadczenia, doświadczenia
polowe, porównanie odmian
Abstract
The aim of this study
was to evaluate the yield performance of selected winter oilseed rape (Brassica
napus L.) cultivars, with particular focus on hybrid varieties, under the
conditions of a family-run farm located in Plebania Wola (Lublin Voivodeship, Poland).
The field experiment was conducted during the 2023/2024 growing season and
included eight cultivars of winter oilseed rape, seven of which were hybrids
(F1), and one an open-pollinated variety. Each cultivar was grown on a plot
area of 0.24 ha, and harvest was performed using a combine harvester equipped
with a rapeseed table and a portable platform scale.
The tested cultivars
were assessed in terms of net yield (adjusted to 9% seed moisture), oil
content, and fat yield per hectare. The results clearly showed the superiority
of hybrid varieties over the open-pollinated cultivar. The highest seed and oil
yield were obtained from the LG Auckalnd cultivar, with 5.27 t/ha and 2.42 t/ha
respectively. The lowest performance was observed for the Bachus variety,
confirming the limited potential of open-pollinated varieties under intensive
cropping systems.
Yield outcomes were
influenced by both genetic factors and weather conditions. The autumn was long
and warm, which promoted even crop emergence, while the mild and dry winter,
followed by an early spring, favored varieties with strong early vigor and rapid
development. The applied cultivation technology—comprising precise
fertilization, crop protection, and pest monitoring—ensured uniform agronomic
conditions and allowed full expression of the genetic potential of the tested
cultivars.
This study confirmed
the agronomic and economic value of hybrid winter oilseed rape in intensive
production systems and demonstrated that cultivar selection is a key factor in
achieving high and stable yields under the variable climate conditions of eastern
Poland.
Keywords: rapeseed,
hybrid varieties, intensive production, experiments, field experiments,
comparison of varieties
Spis treści
1. Cel Pracy
i charakterystyka gospodarstwa 4
1.2
Charakterystyka Gospodarstwa 5
2. Odmiany
mieszańcowe rzepaku ozimego 7
2.1.
Znaczenie rzepaku ozimego w Polsce 7
2.2 Czynniki
wpływające na plonowanie odmian mieszańcowych rzepaku ozimego 8
2.3
Charakterystyka odmian testowanych w sezonie 2023/2024 10
3.
Metodologia pomiarowa i technologia uprawy 13
3.1. Opis
metod zbierania danych oraz sposobu pomiaru plonów 13
3.2 Warunki
pogodowe w sezonie 2023/2024 13
4.Wyniki
doświadczenia i ich analiza 18
4.2. Możliwe
przyczyny różnic 22
4.3. Wnioski
i podsumowanie 23
Rzepak
ozimy (Brassica napus L.) odgrywa niezwykle istotną rolę w strukturze
zasiewów roślin rolniczych w Polsce. Jest on podstawowym surowcem do produkcji
oleju spożywczego i biopaliw, a także ważnym komponentem pasz dla zwierząt
gospodarskich (Budzyński 2013). W ostatnich latach obserwuje się systematyczny
wzrost zainteresowania rolników odmianami mieszańcowymi, które cechują się
większym potencjałem plonotwórczym, lepszą zimotrwałością oraz stabilnością
plonowania w zróżnicowanych warunkach pogodowych i glebowych (Cegielska-Taras,
Bartkowiak-Broda 2011).
W
dobie rosnących kosztów produkcji rolnej oraz zwiększających się wymagań
jakościowych rynku, wybór odpowiedniej odmiany rzepaku ozimego staje się jednym
z kluczowych elementów strategii agrotechnicznej gospodarstwa (Wielebski 2015).
Zastosowanie odmian mieszańcowych pozwala na maksymalne wykorzystanie
dostępnego areału poprzez uzyskanie wyższego i bardziej przewidywalnego plonu,
przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej zawartości oleju w nasionach (Kotecki,
Kałużewicz, Kozera 2010).
Dobór
odmiany powinien być jednak dostosowany do lokalnych warunków
glebowo-klimatycznych oraz technologii stosowanych w gospodarstwie. W tym
kontekście niezbędne stają się doświadczenia polowe prowadzone w rzeczywistych
warunkach produkcyjnych, pozwalające ocenić przydatność poszczególnych odmian
do praktycznego zastosowania (Główny Urząd Statystyczny 2023)
Niniejsza
praca została oparta na danych pochodzących z gospodarstwa rodzinnego Plebania
Wola, w którym uprawa rzepaku ozimego stanowi ważny element płodozmianu oraz
istotne źródło dochodu. W sezonie 2023/2024 przeprowadzono doświadczenie mające
na celu porównanie plonowania ośmiu odmian mieszańcowych rzepaku ozimego, z
uwzględnieniem takich parametrów jak: plon nasion, zawartość oleju oraz plon
tłuszczu.
Celem
pracy było określenie, która z badanych odmian wykazuje najlepsze właściwości
plonotwórcze i jakościowe w warunkach glebowych oraz technologicznych
charakterystycznych dla analizowanego gospodarstwa.
1. Cel Pracy i
charakterystyka gospodarstwa
Głównym
celem niniejszej pracy będzie dokonanie oceny plonowania wybranych odmian
mieszańcowych rzepaku ozimego w warunkach gospodarstwa rodzinnego Plebania
Wola, położonego we wschodniej Polsce. Badanie przeprowadzono w sezonie
wegetacyjnym 2023/2024, a jego istotą jest porównanie wyników produkcyjnych
ośmiu różnych odmian mieszańcowych pod kątem efektywności plonowania,
zawartości oleju w nasionach oraz plonu tłuszczu.
Praca
ma charakter doświadczalny i została oparta na danych empirycznych zebranych w
rzeczywistych warunkach polowych. Poletka doświadczalne miały wymiary 12 metrów
szerokości i 200 metrów długości, co daje powierzchnię 0,24 ha dla każdej
odmiany. Uzyskane dane zostały przeliczone na 1 ha, aby umożliwić ich
porównywalność z danymi praktyki rolniczej oraz normami rynkowymi.
Zakres
pracy będzie obejmował następujące zagadnienia:
–
charakterystyka badanych odmian mieszańcowych oraz jednej odmiany populacyjnej,
– warunki glebowo-klimatyczne gospodarstwa oraz zastosowana technologia uprawy,
– analiza wyników zbiorów, w tym plonu netto, zawartości oleju oraz plonu
tłuszczu,
– ocena porównawcza wyników oraz wskazanie najlepiej rokujących odmian do
dalszego użytkowania.
Wyniki
uzyskane w ramach pracy mają na celu nie tylko identyfikację najbardziej
plonotwórczej odmiany, ale również dostarczenie praktycznych wskazówek dla
producentów rzepaku planujących intensywną uprawę tej rośliny z uwzględnieniem
jakości pozyskiwanego surowca. Doświadczenie te pokazuje również wydajność
danych odmian na klasie gruntu IVb, która zajmuje największą powierzchnię w
Polsce, dzięki temu może ono pomóc w produkcji wielu gospodarstwom rolnych
usytuowanych na takich gruntach.
1.2 Charakterystyka Gospodarstwa
Gospodarstwo rodzinne prowadzone jest od 1998 roku w
miejscowości Plebania Wola. Powstało one z gruntów własnych i z gruntów
dzierżawionych od rolników indywidualnych. Obecnie zajmuje ok 400 ha z tego
gruntów ornych jest 390 ha o bonitacji III b, IV a i b, charakteryzujących się
wysoką zawartością fosforu, potasu i magnezu o ph (6,4-6,8). Uprawy polowe
prowadzone są na wysokim intensywnym poziomie z zastosowaniem najnowszych
technologii. W skład których wchodzą nowoczesne maszyny rolnicze wykorzystujące
technologię rolnictwa precyzyjnego.
Podstawowe uprawy to: rzepak ozimy, pszenica ozima,
kukurydza, burak cukrowy, rośliny bobowate grubonasienne oraz produkcja
materiału siewnego. Na najsłabszych glebach w gospodarstwie prowadzone są próby
siewu roślin częściowo odpornych na okresowe susze i wysokie temperatury, takie
jak: sorgo, słonecznik oleisty czy też gryka. Rośliny te nie wymagają wysokich
nakładów pracy a dodatkowym ich atutem jest niski koszt uprawy. W porównaniu do
tradycyjnych upraw zyski uzyskiwane ze sprzedaży nasion są zadowalające co
dobrze rokuje na przyszłość.
Z racji braku własnej hodowli w gospodarstwie wysiewane są
poplony i międzyplony pod konkretne uprawy, najczęściej są to własne mieszanki
poplonowe. Wprowadzone one zostały aby zatrzymywać wodę, wprowadzić do gleby
materię organiczną a także mające działanie fitosanitarne i fitomelioracyjne.
W Gospodarstwie prowadzone są liczne doświadczenia
sprawdzające plonowanie różnych odmian zbóż, rzepaku i kukurydzy oraz soi w
warunkach miejscowych.
1). Doświadczenia z różnymi nawozami i ich wpływem na
plonowanie w korelacji z kosztami ponoszonymi na różne poziomy nawożenia.
2). Doświadczenia badające skuteczność nowych środków
ochrony roślin, w porównani do już używanych przy produkcji intensywnej zbóż i
rzepaku.
3). Doświadczenia sprawdzające nawozy dolistne i
biostymulatory przy produkcji intensywnej pszenicy i rzepaku w warunkach
miejscowych.
4). Doświadczenia sprawdzające różne nawozy naturalne
pochodzące z ferm hodowlanych, pieczarkarni i biogazowni (frakcje mokre i
odwodnione). Z racji braku własnej hodowli w gospodarstwie wysiewane są poplony
na zielony nawóz.
W gospodarstwie prowadzone są badania przy użyciu
biopreparatów poprawiających żyzność gleby, a także preparaty, które mają na
celu uwalnianie, asymilowanie oraz poprawę dostępności makroelementów takich
jak azot, fosfor i potas. Efektem czego jest obniżenie wysiewu nawozów
sztucznych o około 20-30%.
Rezultatem doświadczeń prowadzonych w gospodarstwie a także
dzięki ścisłej współpracy z doradcami z firm chemizacyjnych i nasiennych są
wysokie plony uzyskiwane w gospodarstwie (około 30% wyższe niż plony średnie
uzyskiwane w gminie). Gospodarstwo dysponuje nowoczesnym wysokiej klasy
sprzętem agrotechnicznym, bazą magazynową na 2000 t, suszarnią z piecem
opalanym biomasą (słoma zbóż, siano turzycowe).
W gospodarstwie zrezygnowano z tradycyjnej orki od 2015r.
na rzecz uprawy bezokrowej z użyciem siewnika do siewu bezpośredniego,
głębosza oraz grubera.
2. Odmiany
mieszańcowe rzepaku ozimego
2.1. Znaczenie rzepaku ozimego w Polsce
Rzepak
ozimy jest jedną z najważniejszych roślin oleistych uprawianych w Polsce, a
jego znaczenie systematycznie rośnie zarówno z powodów gospodarczych, jak i
środowiskowych. W polskiej strukturze zasiewów zajmuje stałe i znaczące miejsce
– w ostatnich pięciu latach powierzchnia uprawy rzepaku utrzymuje się na
poziomie około 950–1050 tys. ha rocznie, co czyni go drugą co do
wielkości rośliną uprawną po pszenicy(GUS 2024).
Z
ekonomicznego punktu widzenia, rzepak dostarcza surowca do produkcji:
●
oleju jadalnego (dla przemysłu spożywczego),
●
biopaliw (estrów metylowych kwasów tłuszczowych –
FAME),
●
oraz śruty poekstrakcyjnej bogatej w białko,
wykorzystywanej w żywieniu zwierząt gospodarskich.
Ziarno
rzepaku osiąga wysoką wartość rynkową, a jego uprawa – przy prawidłowym
prowadzeniu – jest jedną z najbardziej opłacalnych w produkcji roślinnej. W
2023 roku średnia krajowa cena nasion rzepaku w skupie wynosiła ponad 2200
zł/t, co przy wysokim poziomie plonowania pozwalało osiągać bardzo dobre wyniki
finansowe (J. Kaczmarek 2024).
W
wymiarze środowiskowym rzepak pełni ważną funkcję w strukturze płodozmianu.
Poprawia strukturę gleby, głęboko korzeni się, co wpływa korzystnie na jej
napowietrzenie, a dzięki wysokiej biomasie pożniwnej wzbogaca glebę w materię
organiczną. W systemach intensywnej uprawy, rzepak wykazuje też efektywne
wykorzystanie resztkowego azotu, co ogranicza jego straty do środowiska (W.
Muśnicki 2018).
Dodatkowym
atutem rzepaku ozimego jest jego wielokierunkowe wykorzystanie. Poza
tradycyjnym rynkiem spożywczym i paszowym, jego nasiona oraz produkty uboczne
znalazły zastosowanie w:
●
przemyśle chemicznym (np. biodegradowalne smary i
środki ochrony),
●
kosmetyce (olej rzepakowy jako składnik emulsji i
kremów),
●
oraz jako substrat w biogazowniach rolniczych (A.
Kowalski 2022).
Współczesne
rolnictwo, dążące do efektywności i zrównoważonego rozwoju, traktuje rzepak
jako kluczowy element nowoczesnych systemów produkcji. Rozwój odmian
mieszańcowych – lepiej plonujących i bardziej odpornych na czynniki stresowe –
dodatkowo zwiększa jego atrakcyjność i znaczenie w gospodarstwach rolnych.
W
wielu regionach Polski, zwłaszcza o korzystnych warunkach
glebowo-klimatycznych, rzepak stał się rośliną strategiczną, zapewniającą nie
tylko stabilny dochód, ale także długofalową równowagę agrotechniczną i
środowiskową. W perspektywie zmian klimatycznych i transformacji energetycznej
jego rola może się jeszcze zwiększyć (P. Dąbrowski 2022).
2.2 Czynniki wpływające na plonowanie odmian
mieszańcowych rzepaku ozimego
Plonowanie
odmian mieszańcowych rzepaku ozimego zależy od szeregu powiązanych czynników
biologicznych, środowiskowych oraz agrotechnicznych. Hybrydy, dzięki zjawisku
heterozji, wykazują wyższy potencjał plonowania niż odmiany populacyjne, jednak
ich realna produktywność zależy od tego, na ile możliwe jest wykorzystanie tego
potencjału w praktyce (J. Bocianowski 2022).
1.
Warunki siedliskowe
Jednym
z kluczowych czynników wpływających na plon odmian mieszańcowych jest jakość
stanowiska. Rzepak ozimy preferuje gleby o strukturze gruzełkowatej, zasobne w
próchnicę, dobrze utrzymujące wodę, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego (pH
6,0–7,0) (M. Kotecki 2016). Na glebach zbyt lekkich, piaszczystych lub silnie
zakwaszonych plon odmian mieszańcowych może być istotnie niższy, pomimo ich
genetycznego potencjału.
2.
Przebieg pogody
Plon
rzepaku silnie zależy od warunków pogodowych, szczególnie w newralgicznych
fazach rozwojowych – jesiennego wzrostu, przezimowania oraz kwitnienia. W
przypadku odmian mieszańcowych dużą rolę odgrywa jesienny wigor początkowy,
który umożliwia lepsze przygotowanie roślin do zimy (A. Matyka 2021). Z kolei
mroźne zimy bez okrywy śnieżnej, susze wiosenne czy opóźnione kwitnienie mogą
ograniczać wykorzystanie potencjału odmiany, mimo jej wysokiej wartości
hodowlanej.
3.
Nawożenie i żyzność gleby
Odmiany
mieszańcowe wykazują lepsze wykorzystanie składników pokarmowych, zwłaszcza
azotu, fosforu i siarki (P. Sulewski i in 2023). Jednak dla uzyskania wysokiego
plonu niezbędne jest prawidłowe nawożenie – zarówno w dawkach, jak i w
terminach. Szczególnie ważne jest nawożenie azotowe wiosną, które powinno być
dostosowane do fazy rozwojowej roślin oraz ich stanu po zimie.
4.
Zdrowotność i presja patogenów
Odmiany
mieszańcowe często cechują się większą odpornością na choroby, jednak przy
intensywnej uprawie i sprzyjających warunkach pogodowych może dojść do
porażenia przez takie patogeny jak:
●
Leptosphaeria maculans
(sucha zgnilizna kapustnych),
●
Sclerotinia sclerotiorum (zgnilizna twardzikowa),
●
Alternaria brassicae
(czerń krzyżowych).
Wysoka
presja chorób, szczególnie przy braku ochrony fungicydowej, może znacznie
obniżyć plon, niezależnie od genotypu odmiany (K. Korbas 2023).
5.
Technologia uprawy
Na
efektywność wykorzystania potencjału odmian mieszańcowych wpływa cały system
uprawy: termin i jakość siewu, obsada roślin, zabiegi ochrony roślin oraz
kontrola chwastów. Ważna jest także profilaktyka w zwalczaniu szkodników,
takich jak chowacze i słodyszek rzepakowy (T. Kuś 2019). Odmiany mieszańcowe
wymagają często bardziej precyzyjnej agrotechniki, ale też lepiej reagują na
intensyfikację technologii.
6.
Genotyp i heterozja
Na
koniec nie można pominąć samego materiału siewnego. Nowoczesne odmiany
mieszańcowe korzystają z zjawiska heterozji, co przekłada się na wyższy indeks
powierzchni liści, liczbę rozgałęzień i lepszą architekturę łanu. Dobrze
dobrany genotyp – odporny na stres i dopasowany do lokalnych warunków – jest
podstawą sukcesu produkcyjnego (A. Starczewski 2020).
Podsumowując,
odmiany mieszańcowe rzepaku ozimego oferują znacznie większy potencjał
plonowania niż odmiany populacyjne, ale wymaga to odpowiednich warunków
glebowych, zrównoważonego nawożenia, skutecznej ochrony roślin i dobrze
dobranej technologii. Ich sukces zależy nie tylko od genetyki, ale od
świadomego zarządzania całym systemem produkcji.
2.3 Charakterystyka odmian testowanych w sezonie
2023/2024
W
doświadczeniu przeprowadzonym w gospodarstwie rodzinnym Plebania Wola w sezonie
2023/2024 oceniano osiem odmian mieszańcowych rzepaku ozimego, dostępnych na
polskim rynku. Dobór materiału roślinnego został dokonany w oparciu o listy
odmian zalecanych przez COBORU oraz informacje katalogowe producentów nasion.
Celem było zróżnicowane porównanie zarówno pod względem cech plonotwórczych,
jak i jakościowych – takich jak zawartość oleju i plon tłuszczu (COBORU 2023).
Poniżej
przedstawiono krótką charakterystykę testowanych odmian:
🔸 Bachus
Odmiana
populacyjna rzepaku ozimego, stanowiąca punkt odniesienia w
doświadczeniu. Charakteryzuje się wyrównanym wzrostem i stabilnym plonowaniem,
jednak bez efektu heterozji typowego dla odmian mieszańcowych. Ze względu na
niższy koszt materiału siewnego, Bachus jest nadal stosowany w gospodarstwach
poszukujących kompromisu między kosztem a efektywnością produkcji. W warunkach
sprzyjających może plonować na poziomie zbliżonym do niektórych odmian
hybrydowych, choć zazwyczaj wykazuje nieco niższy potencjał plonowania i
odporność na stres środowiskowy (HR Strzelce 2023).
🔸 LG Baracuda
Nowoczesna
odmiana z hodowli Limagrain, wyróżniająca się wysoką zawartością oleju oraz
odpornością na suchą zgniliznę kapustnych (Leptosphaeria maculans) i
jest to także jest to odmiana wysoko odporna na specyficzne rasy kiły kapusty
(Plasmodiophora brassicae). Cechuje się intensywnym rozwojem jesiennym, co
sprzyja dobremu przezimowaniu. Wysoki i stabilny plon potwierdzony w
doświadczeniach rejestrowych (Limagrain Polska 2023).
🔸 LG Auckalnd
Odmiana
o bardzo wysokim potencjale plonotwórczym, zarejestrowana w Polsce w ostatnich
latach. Cechuje się wysoką odpornością na choroby podstawy łodygi i doskonałą
strukturą łanu. Dzięki genetycznej odporności na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV)
zachowuje zdrowotność aż do zbioru (Raport rejestrowy odmiany LG Auckalnd
2022).
🔸 LG Absolut
Wyrównana
pod względem wzrostu odmiana hybrydowa, która dobrze adaptuje się do różnych
warunków glebowych. Charakteryzuje się solidnym plonem i umiarkowaną
zawartością tłuszczu. Sprawdza się szczególnie przy intensywnej agrotechnice i
precyzyjnym nawożeniu (LG Seeds 2023).
🔸 Batis
Mieszaniec
o dobrej strukturze łuszczyn i równomiernym dojrzewaniu. Plonuje stabilnie,
szczególnie w warunkach średniego stresu środowiskowego. Wymaga stanowisk o
dobrej kulturze, ale rekompensuje to wysoką jakością nasion (Saaten-Union
Polska 2022).
🔸 Triathlon
Odmiana
o wysokim potencjale zawartości tłuszczu i silnej reakcji na dobre warunki
glebowe. Wyróżnia się mocnym systemem korzeniowym i dobrą odpornością na suszę.
Polecana dla gospodarstw nastawionych na produkcję wysokotłuszczowych nasion P.
Tomczak 2023).
🔸 DK Exbury
Nowoczesna
odmiana z hodowli Dekalb (Bayer), znana z wysokiego potencjału plonowania i
odporności na wyleganie. Posiada silną tolerancję na stresy biotyczne i
abiotyczne. Ze względu na zdrowotność i dynamikę wzrostu, polecana do
intensywnych technologii (Bayer, Dekalb 2023).
🔸 LID Caliento
Stosunkowo
nowa odmiana mieszańcowa, włączona do doświadczenia w celu sprawdzenia jej
adaptacji do lokalnych warunków. Cechuje się umiarkowanym tempem wzrostu, dobrą
strukturą rozgałęzień i zrównoważoną zawartością oleju. Wstępne obserwacje
wskazują na jej przydatność do dalszych badań (Lidea Polska 2023).
Wszystkie
wymienione odmiany zostały posiane na poletkach doświadczalnych o wymiarach 12
× 200 m, a ich wyniki plonowania zostały przeliczone na hektar, co pozwoliło na
rzetelne porównanie efektywności odmian. Ocena obejmowała nie tylko plon netto,
ale również zawartość oleju i plon tłuszczu, jako kluczowe wskaźniki
opłacalności uprawy.
3. Metodologia
pomiarowa i technologia uprawy
3.1. Opis metod zbierania danych oraz sposobu
pomiaru plonów
Doświadczenie
polowe zostało przeprowadzone w gospodarstwie rodzinnym w miejscowości Plebania
Wola (województwo lubelskie) w sezonie 2023/2024. Ocenie poddano osiem odmian
rzepaku ozimego, w tym siedem mieszańcowych oraz jedną odmianę populacyjną,
wysianych na poletkach doświadczalnych o powierzchni 0,24 ha każde (12 m × 200
m). Dane zbierane były w warunkach polowych, bezpośrednio podczas żniw.
Zbiór
przeprowadzono dnia 15 lipca 2024 roku, z użyciem kombajnu zbożowego
wyposażonego w stół do zbioru rzepaku, co zapewniło pełne zagospodarowanie łanu
i ograniczyło straty wynikające z osypywania łuszczyn. Tuż po zbiorze, plon z
każdego poletka ważono indywidualnie za pomocą wagi platformowej, która została
przywieziona bezpośrednio na pole. Uzyskane dane były następnie przeliczane na
przeliczeniową jednostkę powierzchni (1 ha), przy uwzględnieniu wilgotności i
innych parametrów jakościowych.
Plon
rzepaku z każdego poletka został zważony bezpośrednio po zbiorze. Oprócz masy
całkowitej, dla każdej partii materiału określano również wilgotność nasion, a
następnie przeliczano wynik do plonu netto przy 9% wilgotności, zgodnie z
powszechnie stosowaną metodą standaryzacji w handlu nasionami oleistymi.
Dodatkowo, z każdej odmiany pobierano próbki do oznaczenia zawartości oleju
(%), co umożliwiło obliczenie plonu tłuszczu (dt/ha) – kluczowego wskaźnika w
produkcji przemysłowej rzepaku.
3.2 Warunki pogodowe w sezonie 2023/2024
Sezon
wegetacyjny 2023/2024 cechował się nietypowym, ale sprzyjającym dla rzepaku
ozimego przebiegiem pogody, który miał znaczący wpływ na jego rozwój
fenologiczny, zdrowotność oraz końcowe wyniki plonowania.
●
Jesień 2023 – idealne
warunki do wschodów
Siew
rzepaku został przeprowadzony 25 sierpnia 2023 r. Warunki pogodowe w tym
okresie były korzystne – temperatury były umiarkowanie wysokie, a opady
rozłożone równomiernie, co zapewniło szybkie i wyrównane wschody na całej
powierzchni poletek doświadczalnych. Długa, ciepła i umiarkowanie wilgotna
jesień sprzyjała intensywnemu rozwojowi systemu korzeniowego oraz wytworzeniu
dobrze rozwiniętej rozety przed zimą. Rośliny osiągnęły odpowiednią masę i
liczbę liści, co przełożyło się na wysoki potencjał przezimowania.
●
Zima 2023/2024 – łagodna,
ale sucha
Zima
była stosunkowo łagodna termicznie, z niewielką liczbą dni z temperaturami
poniżej –10°C. Brak okrywy śnieżnej przez większą część okresu zimowego nie
wpłynął negatywnie na stan plantacji, ponieważ rośliny nie były narażone na
silne mrozy. Należy jednak podkreślić, że zima była bardzo sucha, co
ograniczyło odnowienie zapasu wody w glebie po okresie jesiennym. Mimo to,
straty w przezimowaniu nie zostały zaobserwowane, a stan plantacji wiosną
oceniano jako bardzo dobry.
●
Wczesna i dynamiczna wiosna
2024
Wegetacja
została wznowiona niezwykle wcześnie – już na przełomie lutego i marca, w
związku z wyjątkowo wysokimi temperaturami, które przekroczyły normy
wieloletnie dla tego okresu. Rzepak bardzo szybko rozpoczął intensywny rozwój –
rośliny przechodziły do fazy pąkowania i kwitnienia już na początku kwietnia,
czyli około dwa tygodnie wcześniej niż zazwyczaj. Dzięki temu uniknięto ryzyka
opadów deszczu lub silnych upałów podczas kwitnienia, które w poprzednich
sezonach bywały czynnikiem stresowym ograniczającym zawiązywanie łuszczyn.
Przyspieszony
rozwój wiosenny miał także wpływ na termin zbioru, który przypadł już na 15
lipca 2024 roku, co jest relatywnie wczesnym terminem jak na warunki regionu
lubelskiego. Rzepak osiągnął dojrzałość technologiczną bez widocznych objawów
stresu wodnego czy wysokiej presji patogenów.
W
sezonie 2023/2024 rzepak ozimy uprawiany był w systemie integrowanej produkcji
roślin. Przedplonem był groch ozimy, co pozwoliło ograniczyć dawkę startową
azotu o 50% ze względu na pozostawione resztki organiczne wzbogacające glebę w
azot. Bezpośrednio przed siewem zastosowano nawóz wieloskładnikowy Polifoska 8
(8-20-30) w dawce 350 kg/ha, a także przeprowadzono zabieg doglebowy preparatem
biologicznym DeliaSTOP w celu ograniczenia porażenia roślin przez śmietkę
kapuścianą (Delia radicum).
●
Siew
Siew
rzepaku wykonano dnia 25 sierpnia 2023 r. metodą bezpośrednią, wykorzystując
siewnik Horsch Pronto DC 4 wyposażony w talerzowy zespół uprawowy oraz redlice
talerzowe z indywidualnym dociskiem. Głębokość siewu wynosiła 1,5–2 cm. Nasiona
wszystkich odmian były zaprawione środkiem owadobójczym Lumiposa, co stanowiło
ochronę przed wczesnymi szkodnikami glebowymi.
●
Odchwaszczanie jesienne
Bezpośrednio
po siewie wykonano zabieg odchwaszczający na bazie Telidox 500 EC (2 l/ha) i
Comand 480 EC (150 ml/ha), uzupełniony o adiuwant doglebowy poprawiający
retencję cieczy roboczej. Po wschodach zainstalowano żółte naczynia
entomologiczne w celu bieżącego monitorowania obecności szkodników.
W
fazie 4 liścia wykonano drugi zabieg odchwaszczający, stosując Navigator 360 SL
(150 ml/ha) w połączeniu z graminicydem Zetrola 100 EC (0,7 l/ha).
Jednocześnie, w odpowiedzi na wykrytą obecność pchełki ziemnej oraz chowaczy,
zastosowano insektycyd Apis (250 ml/ha) oraz dolistny adiuwant poprawiający
skuteczność zabiegu.
●
Regulacja łanu i nawożenie
jesienne
W
fazie 4–6 liści wykonano zabieg formujący łan przy użyciu fungicydu Caryx 240
SL (1 l/ha) w połączeniu z insektycydem alfa-cypermetryną (100 ml/ha). W fazie
6–8 liści przeprowadzono intensywne dokarmianie dolistne, obejmujące:
⮚
kwas borowy – 2 kg/ha,
⮚
siarczan magnezu – 7
kg/ha,
⮚
imProver – 0,4 l/ha,
⮚
mikroelementy: mangan,
miedź, molibden,
⮚
MKP – 4 kg/ha,
⮚
mocznik płynny – 20
l/ha.
Zabieg
ten został powtórzony w fazie 12 liści, tuż przed wejściem roślin w stan
spoczynku zimowego. Zimą (na początku stycznia) zastosowano także siarczan
magnezu w dawce 150 kg/ha jako zabieg uzupełniający.
●
Nawożenie wiosenne
Z
uwagi na wczesne ruszenie wegetacji, na podstawie zgody jednostki IUNG,
wykonano pierwszy wiosenny zabieg nawożenia azotowego 24 lutego 2024 r.,
stosując Saletrosan 30 (300 kg/ha), co odpowiadało 90 kg N/ha. Druga dawka
azotu w formie RSM 32% (200 l/ha) została zastosowana 12 marca 2024 r., co
dostarczyło kolejne 84 kg N/ha.
Dodatkowo,
19 marca 2024 r. wykonano zabieg formowania łanu z użyciem fungicydu Caramba (1
l/ha), wzbogacony preparatem Azotopower (100 g/ha) – środkiem biologicznym
wiążącym azot atmosferyczny w ilości szacowanej na 30–35 kg N/ha.
●
Ochrona roślin i nawożenie
wiosenne
Po
wykryciu progowej liczebności słodyszka rzepakowego zastosowano zabieg
insektycydowy z użyciem Los Ovados 200 SE (0,2 l/ha).
Przed
rozpoczęciem kwitnienia przeprowadzono kolejne dokarmianie dolistne tym samym
zestawem nawozów, co jesienią:
⮚
kwas borowy – 2 kg/ha,
⮚
siarczan magnezu – 7
kg/ha,
⮚
imProver – 0,4 l/ha,
⮚
mikroelementy: mangan,
miedź, molibden,
⮚
MKP – 4 kg/ha,
⮚
mocznik płynny – 20
l/ha.
Zabieg ten poprawił kondycję łanu i przygotował rośliny do kwitnienia.
W
fazie opadania płatków (tzw. zabieg „na płatek”) zastosowano fungicyd Pictor
400 SC (0,5 l/ha) z adiuwantem oraz insektycyd Sherpa 100 EC (0,25 l/ha).
Po
kwitnieniu wykonano końcowy zabieg ochronny:
–
BaktoTarcza (1 kg/ha), imProver (0,6 l/ha), Carnadine (0,2 l/ha), Delta (4
l/ha).
Z
tym zabiegiem zakończono ochronę fungicydowo-insektycydową i nawożenie w
sezonie 2023/2024.
4.Wyniki
doświadczenia i ich analiza
W
badaniu porównano osiem odmian rzepaku ozimego: siedem mieszańcowych
(Triathlon, LG Baracuda, LG Auckalnd, LG Absolut, Batis, DK Exbury, LID
Caliento) oraz jedną populacyjną (Bachus). Ocenie poddano ich wydajność
plonowania, zawartość oleju w nasionach oraz końcowy plon tłuszczu, który łączy
cechy ilościowe i jakościowe.
Tabela
1. Lista odmian rzepaku biorących udział w doświadczeniu razem z wynikami
plonowania w porównaniu do plonu przy 9% oraz zawartością oleju i plonem
tłuszczy.
|
Lista odmian w doświadczeniu |
PLON |
JAKOŚĆ PLONU |
|||||
|
śr. wilg. % |
plon dt/ha |
Plon netto przy 9% wilg. [dt/ha] |
Zawartość oleju [%] |
Plon tluszczu [dt/ha] |
|||
|
Lp. |
Odmiany |
||||||
|
1 |
Bachus |
7,5 |
42,00 |
42,7 |
43,0 |
18,4 |
|
|
2 |
LG |
7,5 |
46,00 |
46,8 |
43,0 |
20,1 |
|
|
3 |
LG |
7,5 |
51,83 |
52,7 |
46,0 |
24,2 |
|
|
4 |
LG |
7,5 |
47,58 |
48,4 |
43,0 |
20,8 |
|
|
5 |
Batis |
7,5 |
45,75 |
46,5 |
42,0 |
19,5 |
|
|
6 |
Triathlon |
7,5 |
47,83 |
48,6 |
44,0 |
21,4 |
|
|
7 |
DK |
7,5 |
48,00 |
48,8 |
43,0 |
21,0 |
|
|
8 |
LID |
7,5 |
46,67 |
47,4 |
42,0 |
19,9 |
|
Źródło: Opracowanie własne
Plon netto przy wilgotności 9%
Najwyższy
plon netto osiągnęła odmiana LG Auckalnd (52,7 dt/ha), wyraźnie dystansując
pozostałe odmiany. Plon ten był o 23,4% wyższy niż w przypadku odmiany Bachus –
jedynej populacyjnej w doświadczeniu. Wysoki wynik LG Auckalnd był
prawdopodobnie efektem zarówno potencjału genetycznego, jak i doskonałego
dostosowania do lokalnych warunków.
Wykres 1. Porównanie plonu netto przy
9% wilgotności poszczególnych odmian rzepaku ozimego.
Źródło: Opracowanie własne
Triathlon
(48,6 dt/ha) i DK Exbury (48,8 dt/ha) uzyskały bardzo zbliżone wyniki,
ustępując liderowi o ok. 4 dt/ha. Ich wynik świadczy o stabilnym potencjale
plonotwórczym, szczególnie w warunkach intensywnej uprawy. Odmiany LG Absolut
(48,4 dt/ha) oraz LID Caliento (47,4 dt/ha) uplasowały się tuż za nimi, co
sugeruje ich zadowalającą adaptację i dobre wykorzystanie zasobów glebowych i
pogodowych.
Warto
zauważyć, że Batis (46,5 dt/ha) oraz LG Baracuda (46,8 dt/ha) również osiągnęły
dobre wyniki, mimo niższej zawartości oleju, o czym szerzej poniżej. Bachus, z
wynikiem 42,7 dt/ha, potwierdził ograniczony potencjał odmian populacyjnych w
porównaniu do mieszańców.
Wykres
2. Porównanie zawartości oleju w nasionach poszczególnych odmian rzepaku
ozimego.
Źródło: Opracowanie własne
Zawartość oleju w nasionach
W
zakresie zawartości oleju, liderem okazała się ponownie LG Auckalnd (46%),
przewyższając o 2–4 punkty procentowe większość konkurencyjnych odmian. Jest to
wartość istotna nie tylko z technologicznego punktu widzenia (olej tłoczony na
cele spożywcze i przemysłowe), ale również z punktu widzenia dochodowości
uprawy – wyższy udział tłuszczu zwiększa końcową wartość surowca.
Zawartość
oleju w pozostałych odmianach mieściła się w zakresie 42–44%, przy czym
Triathlon (44%) oraz DK Exbury i LG Absolut (43%) uplasowały się w ścisłej
czołówce pod tym względem. Batis i LID Caliento, mimo całkiem dobrego
plonowania, osiągnęły tylko 42% zawartości oleju, co wpłynęło na niższy plon
tłuszczu.
Plon tłuszczu
Wskaźnik
plonu tłuszczu (dt/ha) uwzględnia zarówno ilość zebranych nasion, jak i ich
jakość. Tutaj przewaga LG Auckalnd była jeszcze bardziej widoczna – odmiana ta
osiągnęła 24,2 dt/ha, co stanowiło wynik o blisko 30% wyższy niż w przypadku
odmiany Bachus (18,4 dt/ha).
Wykres
3. Porównanie plonu tłuszczu poszczególnych odmian rzepaku ozimego.
Źródło: Opracowanie własne
Triathlon
(21,4 dt/ha) oraz DK Exbury (21,0 dt/ha) ponownie potwierdziły swoją wysoką
efektywność – dobre połączenie plonu i zawartości oleju. Odmiany LG Absolut
(20,8 dt/ha) i LG Baracuda (20,1 dt/ha) zachowały solidne wyniki, choć
odstawały nieznacznie od ścisłej czołówki. W dolnej części rankingu znalazły
się Batis (19,5 dt/ha) i LID Caliento (19,9 dt/ha) – mimo plonu ogólnego
zbliżonego do konkurencji, ich niższa zawartość oleju obniżyła całkowity wynik.
Relacje i praktyczne wnioski
Zestawiając
wyniki wszystkich parametrów, najbardziej efektywnymi odmianami okazały
się:
●
LG Auckalnd –
bezapelacyjny lider we wszystkich kategoriach,
●
Triathlon – bardzo
dobre połączenie plonu i jakości,
●
DK Exbury – stabilność,
zdrowotność i wysoka wartość użytkowa.
Z
kolei Batis i LID Caliento pokazały, że wysoki plon ogólny nie
zawsze przekłada się na wysoką opłacalność, jeśli nie idzie w parze z jakością
technologiczną. Bachus, jako odmiana populacyjna, może znaleźć
zastosowanie w uprawach ekstensywnych, ale nie spełnia wymagań produkcji
intensywnej ani przemysłowej.
Różnice zaobserwowane
pomiędzy odmianami rzepaku ozimego w sezonie 2023/2024 były wyraźne i
wieloczynnikowe. Chociaż wszystkie poletka znajdowały się w jednym
gospodarstwie i podlegały jednakowej technologii uprawy, zróżnicowanie
genetyczne, jak i wewnętrzne właściwości odmian miały kluczowy wpływ na efekty
końcowe.
a) Potencjał
genetyczny odmian
Najważniejszym
czynnikiem różnicującym była genetyka odmian, szczególnie ich typ biologiczny –
mieszańcowy (F1) kontra populacyjny. Mieszańce, takie jak LG Auckalnd czy
Triathlon, korzystają z efektu heterozji, co daje im przewagę w zakresie
wigoru, odporności na stresy i efektywności fotosyntezy (Starczewski J. 2020).
Z kolei odmiana populacyjna Bachus, mimo poprawnego przebiegu wegetacji, nie
była w stanie konkurować z mieszańcami pod względem wydajności czy zawartości
oleju.
b) Wigor jesienny i
rozwój początkowy
Jesienią 2023 roku
panowały warunki bardzo korzystne do wschodów i początkowego wzrostu. Odmiany o
silnym wigorze jesiennym – jak LG Auckalnd czy DK Exbury – szybko wytworzyły
rozety i silne systemy korzeniowe, co pozytywnie wpłynęło na zimotrwałość i start
wiosną. Rośliny słabsze w rozwoju jesiennym nie były w stanie w pełni nadrobić
strat w kolejnych fazach (Oleksy A. i Kotecki A. 2018).
c) Zimotrwałość i
adaptacja do warunków lokalnych
Choć zima była
łagodna, była również bardzo sucha – co oznaczało, że rośliny musiały dobrze
gospodarować zapasami wody. Odmiany o głębszym systemie korzeniowym, lepiej
adaptujące się do okresowego deficytu wody (np. LG Absolut), radziły sobie
lepiej (Kuś J i Fotyma M 2017). Słabsze wyniki Batis i Bachus mogą częściowo
wynikać z ograniczonego poboru wody zimą i na początku wiosny.
d) Reakcja na wczesną
wiosnę
Wczesne ruszenie
wegetacji (już pod koniec lutego) premiowało odmiany o szybkim przejściu do
fazy generatywnej. LG Auckalnd wyjątkowo dobrze zareagował na ten impuls
termiczny, co przełożyło się na wcześniejsze i bardziej intensywne kwitnienie.
Odmiany, które reagują wolniej (np. LG Baracuda), mogły nie w pełni wykorzystać
korzystne warunki wczesnowiosenne (Bartkowiak-Broda 2015).
e) Zawartość oleju
jako cecha odmianowa
Różnice w zawartości
oleju są w dużej mierze uwarunkowane genetycznie choć może być też modelowana
warunkami środowiskowymi i technologią nawożenia (Budzyński W 2016). Niektóre
odmiany, jak LG Auckalnd czy Triathlon, charakteryzują się wysokim poziomem tłuszczu
w nasionach, niezależnie od przebiegu pogody. Dla przemysłu olejarskiego
kluczowy jest nie tylko plon ogólny, ale właśnie plon tłuszczu, który najlepiej
oddaje rzeczywistą wartość użytkową odmiany.
f) Reakcja na ochronę
i nawożenie
Choć wszystkie
odmiany podlegały identycznej technologii, ich reaktywność na nawożenie
dolistne i fungicydy mogła być różna. Niektóre odmiany lepiej wykorzystują
mikroelementy i szybciej odbudowują aparat asymilacyjny po zabiegach
ochronnych. Różnice w pobieraniu mikroelementów oraz regeneracji aparatu
asymilacyjnego po zabiegach mogą wpływać na efektywność fotosyntezy i rozwój
łuszczyn (Jajor E 2019). Tego typu różnice nie są łatwe do wykrycia, ale mają
praktyczne znaczenie – zwłaszcza w produkcji intensywnej, jak w niniejszym
doświadczeniu.
Różnice między
odmianami były zatem efektem:
●
potencjału genetycznego i typu odmiany (F1 vs
populacyjna),
●
jesiennego wigoru i szybkiego startu,
●
zimotrwałości i odporności na suszę glebową,
●
zdolności do szybkiej reakcji na wiosenne warunki,
●
genetycznie uwarunkowanej zawartości oleju,
●
oraz efektywności przetwarzania nawożenia i
ochrony.
Na podstawie
przeprowadzonego doświadczenia w gospodarstwie rodzinnym w Plebanii Woli w
sezonie 2023/2024, obejmującego ocenę plonowania ośmiu odmian rzepaku ozimego
(w tym jednej populacyjnej i siedmiu mieszańcowych), sformułowano następujące
wnioski:
Wnioski z
doświadczenia:
- Najwyższy plon
nasion oraz najwyższy plon tłuszczu uzyskała odmiana mieszańcowa LG
Auckalnd, osiągając odpowiednio 52,7 dt/ha i 24,2 dt/ha. Jej przewaga
wynikała zarówno z wysokiego plonu ogólnego, jak i wysokiej zawartości
oleju (46%). - Odmiany mieszańcowe
DK Exbury, Triathlon i LG Absolut również wykazały się wysokim i stabilnym
potencjałem plonotwórczym oraz dobrą jakością technologiczną, co czyni je
wartościowym materiałem siewnym dla intensywnej produkcji. - Odmiana populacyjna
Bachus uzyskała najniższy plon i plon tłuszczu, co potwierdza ograniczenia
tego typu odmian w warunkach intensywnej uprawy i podkreśla przewagę
odmian mieszańcowych. - Zróżnicowanie
pomiędzy odmianami wynikało zarówno z ich potencjału genetycznego, jak i
zdolności adaptacyjnej do lokalnych warunków glebowo-klimatycznych.
Szczególnie istotny wpływ miały: wigor jesienny, zimotrwałość, tempo
regeneracji wiosennej oraz efektywność wykorzystania nawożenia i ochrony. - Plon tłuszczu
powinien być głównym kryterium oceny wartości użytkowej rzepaku, gdyż
najlepiej odzwierciedla jego przydatność gospodarczą i przemysłową –
zarówno w produkcji oleju, jak i biopaliw.
Wnioski praktyczne
- W warunkach
glebowo-klimatycznych wschodniej Polski a także postępującymi zmianami
klimatu oraz przy zastosowaniu intensywnej technologii uprawy, największe
korzyści ekonomiczne mogą przynieść odmiany mieszańcowe z wysokim wigorem
jesiennym i dużej zawartości tłuszczu. - LG Auckalnd
wyróżnia się jako odmiana o bardzo wysokim potencjale plonowania i
stabilnej wartości przemysłowej – może stanowić podstawową odmianę w
strukturze zasiewów gospodarstw nastawionych na rzepak jako roślinę
towarową. - Wyniki doświadczenia potwierdzają, że
odpowiednio dobrana technologia siewu, nawożenia i ochrony roślin –
uzupełniona o monitoring agrofagów – pozwala w pełni wykorzystać potencjał
genetyczny nowoczesnych odmian mieszańcowych.
Rzepak
ozimy pozostaje jedną z najważniejszych roślin oleistych uprawianych w Polsce,
odgrywając strategiczną rolę nie tylko w produkcji żywności i biopaliw, lecz
także jako kluczowy element płodozmianu w intensywnych systemach uprawowych. W
kontekście rosnących wymagań jakościowych, zmiennych warunków klimatycznych i
presji ekonomicznej, wybór właściwej odmiany staje się jednym z
najistotniejszych elementów decydujących o sukcesie produkcji.
Celem
pracy była ocena plonowania nowoczesnych odmian mieszańcowych rzepaku ozimego w
warunkach gospodarstwa rodzinnego, przy zastosowaniu realnej, intensywnej
technologii uprawy. Doświadczenie przeprowadzone w Plebanii Woli w sezonie
2023/2024 dostarczyło praktycznych informacji na temat efektywności plonowania
i jakości surowca rzepakowego, z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań
pogodowych oraz technologicznych.
Uzyskane
wyniki potwierdziły istotne przewagi odmian mieszańcowych nad odmianą
populacyjną – zarówno w zakresie ilości zebranego plonu, jak i zawartości
oleju, a tym samym końcowego plonu tłuszczu. Szczególnie wyróżniała się odmiana
LG Auckalnd, która wykazała się bardzo dobrą adaptacją do warunków lokalnych i
znakomitymi parametrami technologicznymi. Jednocześnie zauważono, że skuteczne
wykorzystanie potencjału genetycznego wymaga dostosowania technologii do
potrzeb konkretnej odmiany, a także bieżącej obserwacji przebiegu pogody i
presji agrofagów.
Wnioski
z doświadczenia mają nie tylko charakter lokalny, ale również praktyczne
znaczenie dla gospodarstw o podobnym profilu produkcji. Wyniki pracy mogą
posłużyć jako wskazówka przy podejmowaniu decyzji dotyczących doboru odmian w
kolejnych sezonach, zwłaszcza w kontekście postępującej specjalizacji rolnictwa
i konieczności maksymalizacji rentowności uprawy rzepaku ozimego.
1.
Budzyński, W. (2013) Produkcja rzepaku i rzepiku. Poznań: Wydawnictwo
Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, s. 7.
2.
Cegielska-Taras, T. i Bartkowiak-Broda, I. (2011) Rzepak – biologia, hodowla,
nasiennictwo. Poznań: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, s. 52.
3.
Wielebski, F. (2015) Postęp biologiczny w uprawie roślin oleistych. Warszawa:
IUNG-PIB, s. 18.
4.
Kotecki, A., Kałużewicz, A. i Kozera, W. (2010) ‘Wpływ warunków pogodowych na
plonowanie odmian rzepaku ozimego’, Fragmenta Agronomica, 27(2), s. 54–63.
5.
Główny Urząd Statystyczny (2023) Produkcja głównych upraw rolnych i
ogrodniczych w 2022 r. [online] Warszawa: GUS. Dostępne na: https://stat.gov.pl
(Dostęp: 6 czerwiec 2025).
6.GUS,
Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2023 r., Warszawa 2024.
7.J.
Kaczmarek, „Ekonomika uprawy rzepaku w Polsce”, Wieś i Rolnictwo, nr 1(194),
2024, s. 41–55.
8.W.
Muśnicki, Agrotechnika roślin uprawnych, Poznań: PWRiL, 2018.
9.A.
Kowalski, „Rzepak w gospodarce surowcowej i przemysłowej Polski”, Zeszyty
Naukowe SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 135, 2022, s.
89–100.
10.
P. Dąbrowski, „Rola rzepaku ozimego w kontekście Zielonego Ładu”, Problemy
Rolnictwa Światowego, t. 22(3), 2022, s. 7–15.
11.
J. Bocianowski, „Genetyczne podstawy plonowania odmian mieszańcowych rzepaku”, Rośliny
Oleiste, nr 42, 2022, s. 11–18.
12.
M. Kotecki, Uprawa rzepaku i rzepiku, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu
Przyrodniczego, 2016.
13.
A. Matyka, „Jesienne warunki pogodowe a przezimowanie rzepaku”, Nowoczesne
Rolnictwo, nr 4, 2021, s. 21–26.
14.
P. Sulewski i in., „Efektywność wykorzystania azotu przez odmiany rzepaku”,
Fragmenta Agronomica, 40(1), 2023, s. 55–62.
15.
K. Korbas, „Choroby rzepaku ozimego – aktualne zagrożenia i strategie ochrony”,
Progress in Plant Protection, 63(1), 2023, s. 17–25.
16.
T. Kuś, Rzepak ozimy – agrotechnika i ochrona roślin, Puławy: IUNG-PIB, 2019.
17.
A. Starczewski, „Zjawisko heterozji w nowoczesnych odmianach rzepaku”,
Zagadnienia Nauki o Roślinach Uprawnych, nr 2(54), 2020, s. 37–44.
18.
COBORU, Lista odmian zalecanych do uprawy na 2023 r., Słupia Wielka, 2023.
19.
Katalog odmian rzepaku – Hodowla Roślin Strzelce, 2023.
20.
Limagrain Polska, Katalog odmian rzepaku ozimego 2023/2024, Poznań 2023.
21.
Raport rejestrowy odmiany LG Auckalnd, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin
Uprawnych, 2022.
22.
LG Seeds, „Absolut – odmiana nowej generacji”, materiały wewnętrzne, 2023.
23.
Saaten-Union Polska, Charakterystyka odmian mieszańcowych rzepaku, Warszawa,
2022.
24.
P. Tomczak, „Ocena wybranych parametrów jakościowych odmian rzepaku”, Fragmenta
Agronomica, 39(1), 2023, s. 65–72.
25.
Bayer, Dekalb – przewodnik po odmianach rzepaku ozimego, Warszawa, 2023.
26.
Lidea Polska, Informacje o odmianie LID Caliento, folder produktowy 2023.
27.
Starczewski, J. (2020). Odmiany mieszańcowe rzepaku ozimego – charakterystyka i
przewagi produkcyjne. Warszawa: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.
28.
Oleksy, A., & Kotecki, A. (2018). „Wigor jesienny jako wskaźnik
przydatności odmian rzepaku”. Postępy w Naukach Rolniczych, 1(88), 14–21.
29,
Kuś, J., & Fotyma, M. (2017). Zasady uprawy roślin w warunkach suszy
glebowej. Puławy: IUNG PIB.
30.
Bartkowiak-Broda, I. et al. (2015). „Czynniki wpływające na efektywność upraw
rzepaku ozimego”. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, 36(2), 135–142.
31.
Jajor, E. (2019). „Reakcja odmian rzepaku ozimego na dolistne dokarmianie i
ochronę fungicydową”. Progress in Plant Protection, 59(3), 230–237.
1.
Tabela 1. Lista odmian rzepaku biorących udział w doświadczeniu razem z
wynikami plonowania w porównaniu do plonu przy 9% oraz zawartością oleju i
plonem tłuszczy. Str.18
2.
Wykres 1. Porównanie plonu netto przy 9% wilgotności poszczególnych odmian
rzepaku ozimego. Str. 19.
3.
Wykres 2. Porównanie zawartości oleju w nasionach poszczególnych odmian rzepaku
ozimego. Str. 20.
4.
Wykres 3. Porównanie plonu tłuszczu poszczególnych odmian rzepaku ozimego.
Str.
21.